به گزارش پایگاه خبری تحلیلی سلام کنگاور رضا رشیدی ؛ با اشاره به پیشینه طولانی و نقش مهم این فضاها در زندگی ایرانیان، توضیح داد که حمامها همواره فراتر از یک مکان برای استحمام بودهاند و بهعنوان مراکز تعاملات اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی شناخته میشدند.
پیشینه تاریخی حمامها در ایران
این کارشناس مرمت ابنیه افزود: تاریخ حمامها در ایران قدمتی بیش از سه هزار سال دارد، این فضاها بخشی از زندگی روزمره ایرانیان بوده و بهطور مداوم با توجه به تغییرات فرهنگی و اجتماعی تکامل یافتهاند.
وی گفت: حمامها بهعنوان یکی از نمادهای تمدن و معماری ایرانی، نقشی کلیدی در نشاندادن سطح پیشرفت اجتماعی، بهداشتی و فرهنگی جوامع ایرانی ایفا میکردند.
رشیدی افزود: حمامها نه تنها محلی برای پاکیزگی جسم بودند، بلکه جایگاهی برای اجتماع، درمان و حتی برگزاری آئینهای مختلف محسوب میشدند، این فضاها بازتابی از زندگی روزمره، عقاید، و سنتهای مردم در ادوار مختلف تاریخ ایران بهشمار میروند.
معماری حمامها؛ تلفیقی از هنر و عملکرد
وی با اشاره به ساختار منحصر بهفرد حمامهای ایرانی، به شرح اجزای معماری این بناها پرداخت و گفت: معماری حمامهای ایرانی بهگونهای طراحی شده بود که علاوه بر رعایت اصول فنی و عملکردی، زیبایی و هنر ایرانی را نیز منعکس کند.
این کارشناس مرمت و ابنیه خاطرنشان کرد: سردر ورودی حمامها معمولاً بهشکلی باشکوه و با تزئینات کاربندی و رسمیبندی ساخته میشد که بیانگر اهمیت این فضا در جامعه بود.
وی بیان کرد: درب ورودی حمامها اغلب دارای دو سکوی کوچک در طرفین بود که افراد میتوانستند بر روی آن استراحت کنند یا منتظر همراهان خود بمانند. پس از ورود به حمام، راهرویی با زاویه خاص تعبیه شده بود تا دید مستقیم به داخل حمام ممکن نباشد، این طراحی، علاوه بر حفظ حریم خصوصی، به تنظیم دمای محیط نیز کمک میکرد.
فضاهای مختلف حمام و عملکرد آنها
رشیدی در توضیح بخشهای مختلف حمامهای سنتی به تفکیک، گفت: بخش اول سربینه است؛ سربینه نخستین فضایی بود که افراد پس از ورود به حمام در آن قرار میگرفتند این بخش معمولاً فضایی سردتر داشت و محلی برای آمادهشدن افراد بود در اینجا، افراد لباسهای خود را درآورده و آماده ورود به بخش گرم میشدند.
وی خاطرنشان کرد: سربینه علاوه بر کارکرد اصلی خود، بهعنوان مکانی برای گفتگو و تعاملات اجتماعی نیز عمل میکرد، تزئینات زیبا، نقوش گچبری و نورپردازی خاص از ویژگیهای بارز این فضا بود.
رشیدی افزود: قسمت دیگر میانه یا میاندر، فضایی بود که بین سربینه و گرمخانه قرار داشت، این بخش بهگونهای طراحی شده بود که افراد بتوانند دمای بدن خود را به تدریج با محیط گرمخانه تطبیق دهند، وجود این فضا نشاندهنده دقت معماران ایرانی در حفظ سلامت جسمانی افراد است.
این کارشناس مرمت و ابنیه تاریخی خاطرنشان کرد: این بخش همچنین محلی برای استحمام مختصر و انجام برخی اعمال بهداشتی خاص بود.
وی گفت: گرمخانه بخش اصلی حمام محسوب میشد که برای استحمام کامل طراحی شده بود این فضا معمولاً مزاجی گرم و مرطوب داشت و دمای آن بهطور دقیق کنترل میشد.
رشیدی به تزئینات زیبای این بخش اشاره کرد و گفت: در سقف گرمخانه، روزنههایی وجود داشت که نور را به شکلی زیبا و پراکنده به داخل هدایت میکرد این نورپردازی طبیعی نه تنها فضایی دلنشین ایجاد میکرد، بلکه به تهویه مناسب محیط نیز کمک میکرد.
وی در ادامه به توضیح خزینه پرداخت و افزود: خزینه محلی بود که آب گرم در آن نگهداری میشد، این بخش بهگونهای طراحی شده بود که آب بهصورت پیوسته گرم بماند، معمولاً در زیر خزینه، فضایی به نام آتشدان یا تون قرار داشت که با استفاده از مواد سوختی مختلف، گرمای لازم را فراهم میکرد.
نقش اجتماعی و فرهنگی حمامها
رشیدی با تأکید بر اهمیت حمامها در زندگی اجتماعی ایرانیان، اظهار کرد: حمامها علاوه بر مکانی برای نظافت، محلی برای تجمعات اجتماعی، مباحثههای فرهنگی و حتی مراسم خاص بودند، بسیاری از مراسم مانند حنابندان، عروسی، و حتی برخی آئینهای مذهبی در حمامها برگزار میشد.
وی با اشاره به خاصیت درمانی حمامها خاطرنشان کرد: بسیاری از حمامها بهگونهای طراحی شده بودند که به درمان برخی بیماریها کمک کنند وجود فضاهایی با دماهای مختلف، آبدرمانی و بخاردرمانی، بخشی از خدماتی بود که این حمامها ارائه میدادند.
رشیدی تأکید کرد: معماران ایرانی حتی برای افرادی که ممکن بود به دلیل مشکلات تنفسی یا حساسیت به گرما نتوانند از گرمخانه استفاده کنند، فضاهای میانی و راهکارهای خاصی طراحی کرده بودند.
تأثیرات روانی و زیباییشناختی حمامها
رشیدی در بخشی دیگر از سخنان خود، به تأثیرات روانی حمامها اشاره کرد و گفت: نورپردازی هنری، نقوش تزئینی و معماری زیبا، محیطی آرامشبخش و تأثیرگذار ایجاد میکرد. این فضاها بهگونهای طراحی شده بودند که احساس راحتی و امنیت را برای افراد فراهم کنند.
اهمیت حمامها در تمدن ایرانی
این کارشناس مرمت و ابنیه تاریخی یادآور شد: حمامهای سنتی ایران تنها بناهایی برای استحمام نبودند بلکه این فضاها انعکاسی از فرهنگ، هنر و تمدن ایرانی بودند که بازسازی و حفظ این آثار میتواند نقش مهمی در احیای میراث فرهنگی ایران داشته باشد.
انتهای خبر/
منبع: شبکه اطلاعرسانی مرصاد